Η ιστορία του διεθνούς δικαίου μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο συνδέθηκε άρρηκτα με την ελπίδα ότι η ανθρωπότητα θα είχε πια μάθει από τα μαθήματα και τα παθήματα του παρελθόντος. Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, μέσω του Άρθρου 2(4), απαγόρευσε ρητά τη χρήση βίας στις διεθνείς σχέσεις, επιδιώκοντας να δημιουργήσει μια παγκόσμια τάξη στηριγμένη στην ειρήνη, τη συνεργασία και τον σεβασμό της κυριαρχίας. Για δεκαετίες, οι διεθνολόγοι αντιμετώπιζαν το άρθρο αυτό ως τον «ιερό κανόνα» του διεθνούς συστήματος, παρότι παραβιαζόταν κατά καιρούς. Η πεποίθηση ήταν ότι, παρά τις δυσκολίες, η ύπαρξη του κανόνα συνέβαλε στη σταθερότητα και στη συγκράτηση της βίας.
Σήμερα, όμως, η εικόνα είναι πολύ διαφορετική. Οι παραβιάσεις δεν είναι το μόνο πρόβλημα, αφού αυτό υπήρχε πάντα. Το νέο και ανησυχητικό φαινόμενο είναι η στάση που υιοθετούν ολοένα και περισσότερα κράτη απέναντι στο ίδιο το δίκαιο. Στο παρελθόν, ακόμη και οι πιο κυνικές κυβερνήσεις αισθάνονταν την ανάγκη να ντύσουν τις πράξεις τους με το μανδύα της νομιμότητας. Ακόμη κι όταν βομβάρδιζαν, εισέβαλαν ή καταπατούσαν δικαιώματα, κατέφευγαν σε περίπλοκες δικαιολογίες, όπως «αυτοάμυνα», «ανθρωπιστική επέμβαση», «προστασία μειονοτήτων». Το μήνυμα ήταν σαφές: το διεθνές δίκαιο αποτελούσε ακόμη το πλαίσιο μέσα στο οποίο έπρεπε να παρουσιαστούν οι πράξεις τους.
Σήμερα βλέπουμε κάτι ποιοτικά διαφορετικό, με σοβαρές παρεκκλίσεις από το ίδιο το διεθνές δίκαιο, σε ένα πλαίσιο μονομερών ενεργειών, παρά της πολυμέρειας που πρέπει να χαρακτηρίζει την διεθνή τάξη πραγμάτων. Αυτό το είδος επιχειρηματολογίας – ή καλύτερα, η απουσία πραγματικής επιχειρηματολογίας – δείχνει μια κατά το μάλλον ή ήττον απαξίωση του ίδιου του πλαισίου. Οι παραβιάσεις των κανόνων του διεθνούς δικαίου αποτελούν, στην ουσία, μια προσπάθεια απονομιμοποίησης ολόκληρου του θεσμικού πλαισίου.
Η ειρωνεία είναι ότι η υποκρισία του παρελθόντος είχε μια παράδοξη χρησιμότητα. Όσο κι αν κατηγορούσαμε τις κυβερνήσεις για ψεύτικες δικαιολογίες, αυτές οι δικαιολογίες συντηρούσαν το λεξιλόγιο του διεθνούς δικαίου. Υπονοούσαν ότι οι κανόνες εξακολουθούν να μετρούν, ακόμη κι αν παραβιάζονται. Η πλήρης απόρριψη αυτού του λεξιλογίου είναι πολύ πιο επικίνδυνη. Αν το διεθνές δίκαιο πάψει να αποτελεί το ελάχιστο σημείο αναφοράς, τότε τι απομένει; Η ισχύς, η ωμή βία, η επιστροφή σε έναν κόσμο όπου το «δίκαιο του ισχυρού» είναι ο μόνος κανόνας.
Αυτή η διάβρωση της νομιμοποίησης δεν είναι απλώς θεωρητικό ζήτημα. Έχει άμεσες συνέπειες. Αποθαρρύνει τη διεθνή συνεργασία, αποδυναμώνει τους θεσμούς και καλλιεργεί ένα κλίμα όπου κάθε κράτος νιώθει ελεύθερο να επιβάλει το συμφέρον του χωρίς περιορισμούς. Αν δεν αντιμετωπιστεί, ο κίνδυνος είναι να οδηγηθούμε σε μια νέα εποχή αστάθειας που θυμίζει περισσότερο τη δεκαετία του 1930 παρά την «παγκοσμιοποιημένη» εποχή που υποτίθεται ότι ζούμε.
